شرکت پالایش نفت اصفهان فعالیت خود را در زمینه پالایش نفت خام و تولید فرآورده های نفتی و تامین خوراک صنایع پایین دستی (شرکت های پتروشیمی اصفهان، پتروشیمی اراک، نفت سپاهان، پالایش نفت جی و صنایع شیمیایی ایران) از سال ۱۳۵۸ آغاز نموده و هم اکنون حدود ۲۳ درصد از فرآورده های نفتی مورد نیاز کشور را تولید می نماید. این شرکت در منطقه ای با مساحت کل ۳۴۰ هکتار و دارا بودن فضای سبز به مساحت ۵/۱۱۴ هکتار، در شمال غربی اصفهان واقع شده است. شرکت پالایش نفت اصفهان در طی سال ها شاهد پیشرفت های بسیاری بوده، به طوری که از سال های آغازین دهه ۶۰، ظرفیت پالایش نفت خام این شرکت با افزایش ۸۵ درصدی نسبت به ظرفیت طراحی آن از ۲۰۰ هزار بشکه در روز به بیش از ۳۷۵ هزار بشکه افزایش یافته است.
این واحد عظیم صنعتی، به منظور تحقق اهداف سازمانی و مدیریتی مندرج در خط مشی شرکت همزمان با اجرای طرح عظیم و راهبردی بهبود فرآیند و بهینه سازی پالایشگاه اصفهان با توجه به اهداف زیست محیطی، افزایش کمی و کیفی محصولات و فرآورده ها و سودآوری شرکت، سیستم های مدیریت کیفیت، زیست محیطی، ایمنی و بهداشت حرفه ای را بر اساس آخرین ویرایش استانداردهایISO/TS-۲۹۰۰۱ ، ISO-۹۰۰۱، ISO-۱۴۰۰۱،OHSAS-۱۸۰۰۱، HSE-MS مستقر نموده و تحت سیستم مدیریت یکپارچه اجراء می نماید.
همچنین این شرکت با همت و تلاش کارکنان خود ضمن راه اندازی اولیه مجتمع بنزین سازی در پاییز سال ۹۲ موفق به تولید بنزین سوپر بسیار مرغوب تحت عنوان سوخت پاک شد و جهت استفاده مردم توسط پخش فرآورده های نفتی در جایگاه های سوخت شهر اصفهان توزیع گردید. همچنین با راه اندازی کامل این واحد بنزین مرغوب مطابق با استانداردهای بین المللی از جمله Euro ۴ و Euro ۵ تولید خواهد شد.
واحدهای شرکت
واحدهای تولیدی:
ایـن مجتمع بزرگ پالایـشی متشکل از دو پالایـشگاه تقریـباٌ مشابه بوده که اصلی تریـن واحدهای عملیـاتی آن عبارتند از :
واحدهای تقطیر نفت خام:
اولین مرحله فرآورش نفت خام در واحد تقطیر انجام می‌شود. در این مرحله تحت شرایط خاصی از دما و فشار، محصولات اصلی از نفت خام جدا می‌شوند. واحد تقطیر از دو قسمت تقطیر در جو و تقطیر در خلأ تشکیل شده است.
تقطیر در جو، نفت خام را به فرآورده‌های گاز، گازمایع، نفتای سبک و سنگین و B.N، نفت‌سفید، نفت گاز و ته مانده برج، تفکیک می‌کند. واحد تقطیر در خلأ ته‌مانده برج تقطیر در جو را به محصولات نفت گاز، خوراک واحد آیزوماکس، روغن خام سبک و سنگین و ته‌مانده برج تقطیر در خلأ تبدیل می‌کند.
ظرفیت اسمی هر یک از واحدهای تقطیر ۱۰۰ هزار بشکه در روز است، که با اجرای طرحهای افزایش ظرفیت به
B/D ۱۴۴۰۰۰هزار بشکه در روز افزایش یافته است.
واحدهای کاهش گرانروی:
در این واحد مولکولهای سنگین ته‌مانده برج تقطیر درخلأ در دمای بالا شکسته شده و باعث کاهش گرانروی آن می‌شود.
محصولات حاصل از این فرآیند گاز، بنزین خام (نامرغوب) و نفت کوره است. ظرفیت اسمی این واحد ۱۹۰۰۰ تا ۲۲۵۰۰ بشکه در روز است. در حال حاضر این واحدها در سرویس نفت خام با ظرفیت ۴۵۰۰۰ بشکه در روز قرار گرفته‌اند.
واحدهای تهیه گاز مایع:
گاز مایع تولیدی در واحدهای تبدیل کاتالیستی و واحدهای تقطیر و هیدروکراکر و بنزین سازی پس از جمع‌آوری و هدایت به این واحدها به محصولاتی نظیر گاز سوخت پالایشگاه، پروپان و بوتان مایع و پنتان تفکیک می‌شوند.
ظرفیت اسمی هر واحد گاز مایع ۸۸۰۰ بشکه در روز که در حال حاضر تا حد ۱۴۸۰۰ بشکه قابل در سرویس می‌باشد.
واحدهای تصفیه و تبدیل کاتالیستی نفتا:
در این واحد بنزین خام سنگین حاصل از واحدهای تقطیر در جو و هیدروکراکر ابتدا درمجاورت کاتالیست و فشار و دمای مناسب از ناخالصی‌ها تصفیه‌شده و سپس با کمک کاتالیست دارای پلاتین- رینیوم به پلاتفرمیت (بنزین با درجه آرام‌سوزی بالا) تبدیل می‌شود. محصولات دیگر حاصل از این فرآیند، گاز مایع و گاز غنی از هیدروژن است که ظرفیت اسمی هر یک از این واحدها ۱۴۷۶۰ بشکه در روز می‌باشدو در حال حاضر ظرفیت این واحدها معادل ۲۲۵۰۰ بشکه در روز است.
واحدهای هیدروکراکر(ISOMAX):
در این واحد، برش نفتی سنگین(ISO-FEED) حاصل از واحد تقطیر در خلاء در مجاورت کاتالیست و هیدروژن و به کمک درجه حرارت C ۴۴۰-۴۰۰ و فشار حدود ۲۷۰۰ پوند براینچ مربع به گاز، گازمایع، نفتای سبک و سنگین، نفت سفید (مناسب سوخت جت) و نفت گاز تبدیل می‌شود.
ظرفیت اسمی هر یک از این واحدها ۱۵۰۰۰ بشکه در روز است و تا مرز ۲۲۵۰۰ بشکه در روز افزایش یافته است.
واحدهای تهیه هیدروژن:
به منظور تأمین هیدروژن مورد نیاز واحدهای هیدروکراکر(ISOMAX) و افزایش خلوص هیدروژن تولید شده در واحد تبدیل کاتالیستی نفتا، با بکارگیری بخار(REFORMING STEAM)و استفاده از کاتالیستهای مختلف، روزانه ۳۵ تا ۳۸ میلیون فوت مکعب هیدروژن با خلوص۹۷-۹۶ درصد در این واحد تولید می‌شود. شایان ذکر اینکه تسهیلات لازم برای ارسال ۴ میلیون فوت مکعب در روز از هیدروژن تولیدی به شرکت سهامی پتروشیمی اصفهان فراهم می‌باشد.
واحد خالص‌سازی هیدروژن:
خلوص هیدروژن در واحدهای هیدروژن‌سازی حداکثر ۹۷ درصد است. برای تولید هیدروژن با درجه خلوص حدود۹/۹۹ درصد و برای احیای کاتالیست در واحد تبدیل کاتالیستی از غربال‌های ملکولی (PSA) در این واحد استفاده می‌شود که قادر است روزانه ۱۸۲۰ کیلوگرم هیدروژن خالص تهیه نماید.
تأسیسات مربوط به آب و برق و بخار:
آب: آب خام مصرفی پالایشگاه به میزان حدود ۱۰۰۰ مترمکعب درساعت از طریق خط لوله ۲۴-۲۰ اینچ و به طول تقریبی ۳۰ کیلومتر از رودخانه زاینده‌رود واقع در شهرستان «درچه» تأمین می‌شود. این شرکت از شبکه آب شهری به میزان حداکثر ۷۰۰مترمکعب در ساعت در موقع لزوم نیز استفاده مینماید.
بخار: شش دستگاه دیگ بخار هر کدام با ظرفیت ۲۲۷ تن در ساعت، بخار با فشار ۸/۴۲کیلوگرم بر سانتیمتر مربع تولید می‌نمایند.
هوا: سه دستگاه کمپرسور هوا با ظرفیت ۶۷۰۰ و چهارکمپرسور با ظرفیت ۴۵۰۰ نرمال مترمکعب در ساعت و یک دستگاه با ظرفیت ۶۰۰۰ نرمال متر مکعب هوای موردنیاز را تولید می‌کنند.
آب صنعتی: چهار دستگاه تهیه آب صنعتی با ظرفیت مجموعاً ۳۲۰ مترمکعب در ساعت به همراه حدود ۴۰۰ مترمکعب در ساعت آب مقطر بازیافتی، آب مورد نیاز دیگهای بخار را تولید می‌کنند.
برق: پنج ژنراتور برق هر یک به قدرت تولید ۱۶۰۰۰ کیلووات ساعت برق مورد نیاز پالایشگاه را تأمین می‌نمایند.
آب خنک‌کننده: آب خنک کننده مورد نیاز واحدهای عملیاتی توسط چهاردستگاه‌برجهای خنک کننده تأمین و توزیع می‌گردد.
واحد تصفیه فاضلاب صنعتی:
این واحد با ظرفیت ۲۸۰ مترمکعب در ساعت بخشی از آب جبرانی برجهای خنک‌کننده را از طریق بازیافت آبهای آلوده تأمین می‌کند.همچنین واحد RO از سال ۱۳۸۷ راه اندازی و حداکثر ۳۵۰ متر مکعب در ساعت آب به سیستم باز می گرداند.
واحد تصفیه فاضلاب بهداشتی:
فاضلاب بهداشتی پالایشگاه، روغن‌سازی، خطوط لوله و انبار نفت شهید محمدمنتظری در تأسیسات مربوطه در پالایشگاه تصفیه‌شده و به مصرف آبیاری فضای سبز می‌رسد.
واحد تهیه ازت(COLD BOX):
این واحد به منظور تهیه ازت مورد نیاز واحدهای مختلف کاتالیستی طراحی شده است. گاز ازت به دلیل بی‌اثر و خنثی‌بودن، در عملیات جلوگیری از نفوذ اکسیژن به مخازن، تخلیه ایمن مواد، کک‌سوزی کاتالیست و کنترل دمای برخی از کوره‌ها و نیز کنترل عملیات گوگرد‌سازی درموارد اضطراری مورد استفاده زیادی دارد که ظرفیت آن معادل ۹۰۰متر مکعب بر ساعت گاز و ۴۰۰ نرمال مترمکعب بر ساعت (معادل گاز)نیتروژن مایع می‌باشد ودرمجموع ظرفیت کل این واحد۱۳۰۰ نرمال مترمکعب ازت گازی می‌باشد.
واحد تولید حلالهای ویژه:
ظرفیت این واحد برای تولید انواع حلالهای صنعتی به شرح زیر می‌باشد ، که با توجه به شرایط واحدهای پالایشی و تقاضای بازار هر کدام از محصولات زیر تولید می گردد.
واحدهای تصفیه گاز با محلول آمین:
چنانچه در شرح عملیات پالایش اشاره شده، نفت خام خوراک پالایشگاه دارای ناخالصی ترکیبات گوگردی است که در پی عملیات پالایش در واحدهای مختلف به هیدروژن سولفوره (H۲S) تبدیل شده و بهمراه سایر گازهای سبک به واحد تصفیه هدایت و در آنجا هیدروژن سولفوره بوسیله محلول امین (DGA) جذب و گاز شیرین شده عاری از هیدروژن سولفوره (حداکثر ۵۰PPM) جهت سوخت پالایشگاه ارسال می گردد و در صورت لزوم خوراک واحد هیدروژن سازی می شود. هیدروژن سولفوره جذب شده، در درجه حرارت بالا و فشار کم در برج مربوطه از محلول دی گلیکول آمین جدا شده و جهت تهیه گوگرد به واحد بازیافت گوگرد هدایت می شود.
واحدهای آب ترش:
آب ترش از قسمتهای زیر حاصل می گردد:
۱- جهت کاهش فشار بخار و نقطه جوش هیدروکربورهای مختلف و در نتیجه تفکیک بهتر و سانتر از بخار آب (STRIPPING STEAM) استفاده می گردد. این بخار پس از طی کردن مسیر طول برج و خنک کننده های ابی و هوائی تبدیل به آب شده و از مواد نفتی جدا می گردد.
۲- بمنظور محلول کردن نمکهای کلرور آمونیوم و سولفور آمونیوم و غیره در واحدهای آیزوماکس و تصفیه هیدروژنی نفت از تزریق آب مقطر (CONDENSATE) استفاده می شود که سپس در مراحل دیگر آب حاوی نمکهای یاد شده و هیدروژن سولفوره و آمونیاک آن جدا شده و آب حاصله جهت مصرف دستگاههای نمک گیر واحدهای تقطیر بمنظور حل نمودن نمک نفت خام مصرف می گردد.
آب حاصل شده که بعلت داشتن هیدروژن سولفوره آب ترش نامیده می شود در واحد تصفیه بوسیله گرم کردن در برج مربوطه (SOUR WATERSTRIPPER) مواد هیدروژن سولفوره و آمونیاک آن جدا شده و آب حاصله جهت مصرف دستگاههای نم یر واحدهای تقطیر بمنظور حل نمودن نم نفت خام مصرف می گردد.
هیدروژن سولفوره حاصله در واحد بازیافت گوگرد بکار می رود و یا در مشعل مخصوص H۲s سوزانده می شود.
واحد بازیافت گوگرد:
هیدروژن سولفوره حاصل از واحد جذب با محلول آمین در این واحد و همچنین سولفوره حاصل از واحدهای آب ترش پس مخلوط شدن با میزان مناسب هوا (اکسیژن) به گوگرد با درجه خلوص ۹/۹۹% تبدیل می گردد.
اصول کار بدین صورت است که ابتدا یک سوم از H۲s با اکسیژن ترکیب و به SO۲ و آب تبدیل گردیده و در مرحله دوم SO۲ حاصله با هیدروژن سولفوره باقیمانده به عنصر گوگرد می گردد.
مرحله اول فعل و انتقعالات فوق در درجه حرارت ۱۳۰۰-۱۰۰۰ درجه سانتیگراد و مرحله دوم در حضور کاتالیست آلومینای فعال AL۲O۳ و درجه حرارت ۳۳۰- ۲۱۰ درجه سانتیگراد انجام می گیرد.
متوسط تولید گوگرد ۱۰۰ تن در روز است که در مخزن مربوطه بصورت مذاب ذخیره و پس از تلمبه شدن در محوطه دیگر بصورت کلوخه ای تبدیل می شود، براحتی قابل استفاده و جذب در زمینهای قلیائی می شود و موجب بالابردن بهره دهی محصولات کشاورزی می گردد و در صنایع مختل نظیر اسید سازی هم مصرف دارد.
مشعل های پالایشگاه:
بمنظور تخلیه گاز واحدهای مختلف پالایشگاه در موارد اضطراری و یا مواقع بازکردن شیرهای اطمینان برج ها و ظروف در اثر افزایش فشار و درجه حرارت و همچنین جهت تنظیم فشار معمول بعضی واحدها از دو شبکه ۴۸ اینچی مجزا (قابل ارتباط) و دو مشعل به ارتفاع ۸۱ متر استفاده می شود.
مشعل که بمنزله دریچه اطمینان و امنیت پالایشگاه است دائما روشن نگهداشته می شود تا در موارد اضطرای ناخواسته و نامعلوم که هر لحظه انتظار آن می رود، فشار واحدها به آن تخلیه و مواد نفتی در محیط امنی سوزانده و از نشر آنها که امکان آتش سوزی، انفجار ، مسموم کردن افراد و ایجاد خسارت مالی و جانی زیادی در بر دارد جلوگیری گردد. همچنین علاوه بر دو مشعل اصلی پالایشگاه، یک مشعل هم جهت سوزاندن گاز هیدروژن سولفوره در نظر گرفته شده است که آنهم دائماٌ روشن است. البته در حال حاضر گاز هیدروژن سولفوره در مشعل شرقی پالایشگاه سوزانده می شود.
سیستم سوخت رسانی:
حرارت در پالایشگاهها نقشی اساسی در جهت تفکیک، تبدیل، شکستن هیدروکربورها و تولید بخار آب عنوان عمامل محرکه ماشین آلات، مولدها، انتقال گرما و . . . بعهده دارد.
انرژی حرارتی لازم از سوزاندن گازهای حاصله از قسمتهای مختلف پالایشگاه بهمراه گاز طبیعی، سوخت سنگین (نفت کوره) و سوخت سبک (بدست آمده از واحدهای بازیافت و محصولات خارج از استاندارد) حاصل می شود.
واحدهای بنزین سازی:
واحد بنزین سازی از سه واحد تشکیل گردیده است
۱- واحد تصفیه نفتا (NHT)
واحد ۷۲۱ با ظرفیت ۶۰۰۰۰ بشکه در شبانه روز عملیات تصفیه را انجام می دهد.
خوراک این واحد می تواند برشی از نفتای سبک و سنگین واحدهای تقطیر و پنتان واحدهای گاز مایع و GASO LINE واحد غلظت شکن و نفتای سبک و سنگین دریافتی از ندرعباس و یا نفتای سبک واحد آیزوماکس ها و غیره باشد.
بعلت حساس بودن کاتالیستهای مورد استفاده در واحدهای C.C.R . و ایزومریزاسیون به ترکیبات سولفورونیتروژن و سایر ناخالصی ها و واحد نفتا جداسازی این ترکیبات را از خوراک ورودی در یک راکتور با بستر ثابت و هیدروژن در درمای ۲۸۰ درجه سانتی گراد جدا می نماید.
سپس نفتا به برش سبک و سنگین که به ترتیب خوراک واحد ایزومرسیون و C.C.R می باشد تفکیک می گردند.
۲- واحد C.C.R که شامل واحدهای ۷۲۲ و ۷۲۳ می باد و با ظرفیت ۳۳۰۰۰ بشکه در شبانه روز کار می کند در واحد ۷۲۲ نفتای سنگین تصفیه شده در واحد NHT در راکتورهایی از نوع کاتالیست در گردش تغییر ساختار مولکولی داده و بنزنی با عدد اکتان بالا ۱۰۰ تا ۹۹ و گاز مایع و هیدروژن با درجه خلوص بالا تولید می شود.
۳- احیاء کاتالیست به صورت گردشی همزمان در واحد ۷۲۳ صورت می گیرد.
۴- واحد ایزومریزاسیون: با ظرفیت ۲۷۰۰۰ بشکه در روز کار خواهد کرد. در این واحد خوراک نفتای سبک تصفیه شده از واحد NHT تحت واکنش ایزومزیراسیون کاتالیستی قرار گرفته و بنزین با عدد اکتان بالا ۹۸-۹۵ تولید می شود.